Hoe zorg je ervoor dat onderwijs niet alleen toegankelijk is, maar ook haalbaar en aantrekkelijk blijft voor een diverse groep studenten? Dat is de uitdaging waar Zuyd Hogeschool al jaren aan werkt. Voor de voltijdstudent die flexibiliteit zoekt en de werkende professional die zich naast een baan verder wil ontwikkelen, betekent flexibilisering iets anders. Daarom koos Zuyd niet voor één standaardoplossing, maar flexibiliseert de onderwijsinstelling op drie manieren.
Cindy Boonen, Opleidingsmanager van de academie Business Studies bij Zuyd Hogeschool, herinnert zich de start van dit traject in 2017 nog goed. “We hebben toen een bewuste keuze gemaakt om werkende studenten echt centraal te zetten. Dat betekende dat we niet zomaar een paar avondcursussen toevoegden, maar dat we het hele ontwerp van ons onderwijs hebben aangepast. Wat heeft iemand met een volle agenda nodig om zijn studie succesvol af te ronden en toch heel effectief en op een aantrekkelijke manier te kunnen leren? Hoe zorgen we ervoor dat studeren geen onnodig zware last wordt, maar juist een ontwikkelkans die zich aanpast aan het leven van de student?”
In de praktijk betekende dit dat Zuyd koos voor een flexibele aanpak op drie niveaus: het loslaten van vaste geïsoleerde vakken en werken met integrale onderwijsthema’s ten gunste van leeruitkomsten, het invoeren van een systeem waarin studenten hun studieplanning kunnen aanpassen en het ontwikkelen van een modulair curriculum dat voor werkenden zo is samengesteld dat ook werkgeversorganisaties er direct van kunnen profiteren. Door deze aanpak moet flexibilisering niet alleen een onderwijskundige verbetering worden, maar ook een strategische zet om onderwijs toekomstbestendig te maken.
Regie over de eigen studie
Voor studenten in de bachelor deeltijdopleiding Business Studies betekent flexibilisering dat ze niet langer in een vast stramien hoefden te studeren. In plaats van te werken met klassieke vaste vakken en verplichte toetsmomenten, introduceerde Zuyd het werken met leeruitkomsten. Dat betekent dat studenten zelf bepalen hoe ze aantonen dat ze de leerstof beheersen.
“We hebben onderwijs, toetsing en kennisoverdracht losgekoppeld”, vertelt Tony Koop, opleidingscoördinator Business Studies bij Zuyd Hogeschool. “In het traditionele model volg je lessen, maak je een tentamen en krijg je studiepunten. Wij zeggen: ‘Show me you can dance’. Oftewel: laat maar zien dat je het kunt. Als je in je werk al een project hebt gedaan dat aansluit bij een leeruitkomst, dan valideren we dat. Toetsing is niet langer een standaardtentamen, maar een kans om op basis van een portfolio te laten zien waar je staat en waarom.”
Ook de mogelijkheid om een studie tijdelijk te pauzeren is ingebouwd. “Soms gebeurt er iets in het leven van een student waardoor studeren even niet de nodige prioriteit kan krijgen. Denk aan een zwangerschap of een drukke periode op het werk. Studenten kunnen hun studie dan tijdelijk op pauze zetten”, vertelt Tony.
Voor studenten betekende dit dat ze veel meer grip kregen op hun studie. “Maar het bracht ook een uitdaging met zich mee: hoe houd je overzicht over de voortgang?”, vertelt Ralf Kruytzer, Informatiemanager Onderwijslogistiek bij Zuyd. “Flexibiliteit komt met verantwoordelijkheid. En hierin speelt Osiris Zaak voor ons een belangrijke rol. Binnen Osiris Zaak maken we inzichtelijk welke leeruitkomsten een student al heeft behaald en aan welke hij nog werkt. In de oude situatie zagen we in Osiris alleen welke vakken een student had afgerond. In de nieuwe situatie willen we ook inzicht hebben als iemand maandenlang werkt aan een leeruitkomst, zonder dat daar direct studiepunten aan werden gekoppeld. Osiris Zaak maakt het nu mogelijk om zowel summatieve voortgang (behaalde studiepunten) als formatieve voortgang (waar de student aan werkt) vast te leggen. Zo wordt de volledige voortgang van studenten zichtbaar en zijn we bijvoorbeeld snel in staat om de juiste ondersteuning te bieden waar nodig, uitval te voorkomen en in onze inzetplanning rekening te houden met de voornemens van studenten om bepaalde onderwijsthema’s te gaan volgen.”
Flexibel plannen binnen een gestructureerd programma
Voor voltijdstudenten lag de uitdaging ergens anders. Zij hebben vaak juist behoefte aan een duidelijke structuur, maar met meer ruimte om vakken te herschikken of hun leerroute anders in te richten. Om dat te faciliteren, gebruikt Zuyd nu de Osiris PlanApp.
Binnen de eerstejaarsopleiding Applied Sciences werd de PlanApp voor het eerst ingezet en de resultaten zijn goed. Ralf: “Studenten krijgen hiermee de mogelijkheid om hun studieprogramma bewuster vorm te geven, bijvoorbeeld door vakken in een andere volgorde te volgen of hun herkansingen beter in te plannen. Dit heeft ook voordelen voor onze docenten en studiebegeleiders. Voorheen hielden we dit soort zaken bij in losse Excel-bestanden en moest er handmatig worden bijgehouden welke student welke keuzes maakte. Nu zit alles in Osiris en hebben zowel studenten als docenten direct inzicht in de planning en voortgang. Dat maakt de begeleiding veel gerichter en efficiënter.”
De eerste pilot met de PlanApp was zo succesvol dat Zuyd besloot om deze verder uit te rollen binnen meerdere opleidingen. Zo starten in Sittard twee nieuwe groepen studenten met deze tool. “We zien dat het helpt om studenten beter grip te laten krijgen op hun studie en dat is precies het doel”, aldus Ralf.
Modulair onderwijs voor bedrijven en professionals
Naast flexibilisering binnen de bestaande opleidingen, heeft Zuyd ook een modulair curriculum ontwikkeld voor werkenden en bedrijven. Dit aanbod richt zich specifiek op professionals die zich verder willen ontwikkelen zonder een volledige opleiding te volgen. “Veel bedrijven willen dat hun medewerkers specifieke vaardigheden ontwikkelen, maar ze hebben geen behoefte aan een volledige bachelor- of masteropleiding”, legt Cindy uit. “Daarom hebben we modules ontwikkeld die los te volgen zijn en direct aansluiten op de praktijk.”
Dit betekent niet alleen een nieuwe manier van onderwijs aanbieden, maar ook een andere manier van inschrijving en administratie. Waar voorheen een aparte administratie nodig was om cursisten te registreren en betalingen af te handelen, willen we dat dit nu via dezelfde route gaat als het reguliere onderwijs.
“Wanneer een professional zich aanmeldt voor een module, wordt diegene meteen als student in Osiris geregistreerd”, zegt Ralf. “Daarmee regelen we niet alleen de inschrijving, maar ook de betaling en de toegang tot ons IT-systeem. Voorheen moesten we deze gegevens handmatig overzetten van het ene naar het andere systeem, maar binnenkort is dat volledig geautomatiseerd. Dit scheelt niet alleen tijd, maar verhoogt ook de veiligheid en privacy van gegevens.”
Deze digitalisering zorgt ervoor dat Zuyd wendbaarder wordt en beter kan inspelen op de vraag vanuit de markt. Cindy ziet hierin een belangrijke stap voor de toekomst. “Door modulair onderwijs aan te bieden, kunnen we inspelen op de leerbehoefte van werkenden en bedrijven, zonder dat zij zich vast hoeven te leggen aan een langdurige opleiding. Dat maakt onderwijs toegankelijker en flexibeler dan ooit.”
De toekomst van flexibel onderwijs
De flexibiliseringsstrategie van Zuyd laat zien dat onderwijs niet zwart-wit hoeft te zijn. Structuur en vrijheid kunnen hand in hand gaan. Voltijdstudenten krijgen een duidelijke leerroute, maar met de mogelijkheid om keuzes te maken. Werkende professionals kunnen studeren op een manier die past bij hun leven, zonder vast te zitten aan een traditioneel onderwijssysteem.
Voor Zuyd Hogeschool is de kern van flexibilisering simpel. Tony: “Onderwijs moet zich aanpassen aan de student, en niet andersom. Als we willen dat studenten succesvol zijn, moeten we hen de tools en de ruimte geven om dat op hun eigen manier te doen. Dat is wat we hier bij Zuyd realiseren en bij zo’n visie horen de slimme systemen die we nu ter beschikking hebben.”