Hoe geef je studenten meer regie over hun leerroute zonder de grip op de organisatie te verliezen? Dat was de centrale vraag tijdens het seminar over flexibilisering, georganiseerd door CACI op donderdag 21 maart bij Driestar Hogeschool in Gouda. Het werd een ochtend vol praktijkervaringen, inzichten en gesprekken over structuur, ruimte en de rol van technologie. De bijdragen van mboRijnland, Zuyd Hogeschool, CACI en aanwezige onderwijsinstellingen lieten zien dat er niet één route is naar flexibilisering – maar dat er wél manieren zijn om samen vooruitgang te boeken.
Van visie naar structuur
De aftrap van het seminar was in handen van Robbert Serné, productmanager Osiris bij CACI. Hij schetste hoe flexibilisering inmiddels een onvermijdelijk thema is geworden binnen het onderwijs. Tegelijkertijd constateerde hij dat veel instellingen zoekende zijn. Wat betekent flexibilisering voor ons? Hoe flexibel willen we eigenlijk zijn? En wat vraagt dat van onze processen en systemen? Om instellingen te helpen grip te krijgen op die vragen, introduceerde Robbert de flexibiliseringsmatrix van CACI. Deze matrix combineert drie curriculumvormen (traditioneel, modulair, leeruitkomsten) met vijf flexibiliseringsdimensies (inhoud, tempo, vorm, locatie, doelgroep).
“De matrix helpt instellingen om bewuste keuzes te maken. Want flexibilisering is geen doel op zich – het is een middel om studenten beter te ondersteunen en het onderwijs wendbaarder te maken.”
Robbert ging ook dieper in op hoe instellingen de matrix kunnen toepassen in hun eigen context, bijvoorbeeld door deze in te zetten als hulpmiddel in interne gesprekken over strategie, curriculumontwerp en logistiek. Daarnaast vertelde hij dat CACI actief in kaart wil brengen welke vormen van flexibilisering worden toegepast binnen de instellingen die met Osiris werken. Op die manier ontstaat een overzicht van wie waar mee bezig is – en kunnen onderwijsinstellingen gericht met elkaar in contact worden gebracht om best practices uit te wisselen en van elkaar te leren. Deze input wordt vervolgens ook gebruikt om Osiris te verbeteren en beter te komen tot standaardoplossingen.
Flexibilisering in de praktijk bij mboRijnland
Het eerste concrete voorbeeld van flexibilisering kwam van Sam Vergeer en Alex Verboom, functioneel beheerders bij mboRijnland. Zij vertelden hoe hun instelling flexibilisering al in de praktijk brengt binnen het Voortgezet algemeen volwassenenonderwijs (VAVO). Daar kunnen studenten losse vakken volgen en hun traject spreiden over meerdere jaren en verschillende locaties in Nederland. De landelijke standaard biedt houvast; de ruimte zit in tempo en invulling. “Bij de VAVO weet de student precies welke certificaten nodig zijn en binnen welk tijdsbestek die behaald kunnen worden”, vertelde Sam. “Dat geeft helderheid en ruimte om flexibel in te spelen op individuele situaties.”
Die helderheid is essentieel. “Het klinkt mooi: een opleiding op maat. Maar als de structuur niet klopt, creëer je juist onrust”, vult Alex aan. Dankzij Osiris is die structuur nu grotendeels geautomatiseerd. Studenten schrijven zich digitaal in, worden direct gekoppeld aan hun examenprogramma en het rooster wordt automatisch aangepast bij wijzigingen.
Tegelijkertijd deelden ze ook hun lessen uit experimenten binnen het mbo. Daar bleek dat te veel vrijheid zonder structuur juist verwarring oplevert. “In het MBO zagen we dat flexibilisering te veel afhankelijk werd van hoe individuele teams het oppakten”, aldus Sam. “Zonder gezamenlijke kaders kun je studenten niet goed begeleiden en krijg je in Osiris de ondersteuning niet goed ingericht.” De boodschap was helder: flexibiliseren vraagt om duidelijke processen, begeleiding en een standaard binnen de organisatie. “Pas als die basis er is, kun je echt gaan differentiëren”, sloot Sam af.
Drie routes naar maatwerk bij Zuyd
Ook Zuyd Hogeschool liet zien dat flexibilisering in de praktijk meerdere gezichten heeft. Informatiemanager Ralf Kruytzer nam de deelnemers mee in de drie routes die Zuyd bewandelt: deeltijdonderwijs op basis van leeruitkomsten, modulair onderwijs voor het LLO en flexibel plannen voor voltijdstudenten. Juist door verschillende vormen naast elkaar te laten bestaan, kan Zuyd onderwijs op maat bieden voor verschillende doelgroepen.
“Voor deeltijdstudenten werken we met leeruitkomsten in plaats van vaste vakken”, vertelde Ralf. “Studenten hoeven niet per se colleges te volgen of tentamens te maken. Ze laten aan de hand van werkervaring of projecten zien dat ze bepaalde leerdoelen beheersen. Dat geeft veel meer vrijheid én sluit beter aan bij hun situatie.”
Daarnaast experimenteert Zuyd met modulair onderwijs voor werkenden, waarbij professionals losse modules kunnen volgen die aansluiten op hun leerbehoefte. “Deze modules kunnen straks eenvoudig administratief verwerkt worden in Osiris”, lichtte Ralf toe. “Dat verlaagt de drempel en maakt het makkelijker om onderwijs aan te bieden dat écht aansluit bij de praktijk.”
Voor voltijdstudenten heeft Zuyd de Osiris PlanApp ingezet. “Studenten gebruiken de app om hun studie bewuster in te richten – denk aan het verschuiven van vakken of het inplannen van herkansingen”, zei Ralf. “We hebben nu veel meer zicht op wie waar staat in zijn studie. Dat helpt ook de begeleiding enorm.” In al deze trajecten speelt technologie een ondersteunende rol. Ralf liet zien hoe Osiris Zaak wordt ingezet voor inzicht in voortgang, terwijl studenten met de Osiris PlanApp hun eigen leerroute kunnen uitstippelen.
Technologie als katalysator
Die PlanApp werd aan het einde van de ochtend gedemonstreerd door Pieter Boon en Jelle Bosch van CACI. Aan de hand van twee persona’s lieten zij zien hoe de applicatie in de praktijk werkt. Zo volgden we een student in haar tweede jaar, die op basis van haar interesses en studieplanning keuzes maakte uit verschillende modules. De PlanApp begeleidde haar stap voor stap bij het maken van die keuzes en gaf direct inzicht in de consequenties voor haar studiepad.
Tegelijkertijd werd getoond hoe een studiebegeleider de individuele keuzes van studenten in de applicatie te zien krijgt. Via de PlanApp krijgt de begeleider inzicht in de voortgang, belasting en knelpunten van de student, en kan zo beter meedenken en ondersteunen in het leerproces. Door het uitwerken van verschillende scenario’s kregen de aanwezigen in de zaal een helder beeld van hoe de applicatie werkt, hoe de look-and-feel eruitziet en welke meerwaarde het biedt voor zowel studenten als begeleiders. De demo maakte zichtbaar hoe je flexibilisering slim vorm kunt geven met slimme tools inzet die processen ondersteunen en gegevens centraal houden.
Wat onderwijsinstellingen meenemen
Tijdens de lunch en gesprekken daarna werd er volop nagepraat. Verschillende aanwezigen gaven aan hoe waardevol het was om praktijkvoorbeelden te horen, en om de flexibiliseringsmatrix in handen te krijgen als gespreksstarter binnen de eigen instelling.
Zo vertelde Yvonne Gerichhausen van Iselinge Hogeschool dat het seminar haar hielp om grip te krijgen op de vele veranderingen die op haar organisatie afkomen. “Wij zijn een kleine hogeschool, met van alles maar één: één functioneel beheerder, één ICT’er. Dan denk je al snel: hoe komen we straks van A naar B? En hoe krijgen we collega’s mee die nog sterk in het oude curriculumdenken zitten?”
Yvonne nam zich voor om in gesprek te gaan met CACI over ondersteuning. “Als we in september starten met een nieuwe deeltijdopleiding op basis van leeruitkomsten, dan moeten we nu versnellen. En mensen en middelen meekrijgen – dat is wel de grootste uitdaging.”
Ook Jeroen Monster en Rico Vriens van Avans Hogeschool waardeerden de insteek van het seminar. “Niet alles was nieuw, maar het was goed om te zien hoe ideeën en functionaliteiten echt in de praktijk landen”, zei Jeroen. Ze waren met name te spreken over de matrix en de ruimte die CACI liet voor eigen invulling. “Bij Avans leggen we meerdere flexibiliseringsvormen over elkaar heen. Dan is het fijn als een leverancier niet met de perfecte blauwdruk komt, maar met een model dat helpt om keuzes te maken.”
Rico vulde aan: “Wat we echt meenemen, is dat standaardiseren nodig is om te kunnen flexibiliseren. En dat het dan niet alleen om techniek gaat, maar vooral om processen en verandermanagement. Het gevaar is dat je over de rug van ICT gaat standaardiseren. Daar moeten we alert op zijn. Veranderen doe je samen.”
Samen verder
Het seminar maakte duidelijk dat er veel energie zit in het onderwerp flexibilisering, maar ook dat het vraagt om richting, samenwerking en praktische ondersteuning. De flexibiliseringsmatrix, Osiris Zaak en PlanApp vormen daarin concrete hulpmiddelen. CACI nodigt onderwijsinstellingen van harte uit om verder in gesprek te gaan over hun eigen ambities en volgende stappen.
Wil je weten hoe de flexibiliseringsmatrix jouw instelling kan helpen? Of hoe Osiris PlanApp bij kan dragen aan het begeleiden van studenten binnen flexibele leerpaden? Neem gerust contact op. We denken graag mee.